Các cơ quan, tổ chức chủ chốt của Việt Nam xác định nhu cầu và cơ hội nghiên cứu nhằm giúp người tiêu dùng lương thực, thực phẩm tại Hà Nội chuyển đổi sang một chế độ ăn uống lành mạnh hơn, thân thiện với tự nhiên và giá cả phù hợp hơn
Hà Nội, Việt Nam – 24 Tháng 1, 2024.
99 triệu người dân Việt Nam đều mong muốn gia đình mình có thể tiếp cận nguồn lương thực, thực phẩm lành mạnh, giá cả phải chăng và ít tác động đến môi trường. Gần một nửa dân số Việt Nam hiện đang sống ở khu vực thành thị, với hơn 8 triệu người sống ở Hà Nội. Đến năm 2050, 3/4 dân số Việt Nam sẽ sống ở khu vực thành thị. Vậy những loại thực phẩm và chế độ ăn uống nào là cần thiết để nuôi sống dân số đô thị đang ngày càng tăng lên và để đảm bảo sức khỏe cho cả người dân và môi trường? Có phải ai cũng có đủ kinh tế để áp dụng một chế độ ăn uống lành mạnh không? Đây là những câu hỏi quan trọng mà các cơ quan, tổ chức chủ chốt ở Việt Nam (Chính phủ, khối tư nhân, tổ chức phi chính phủ và các tổ chức đoàn thể) đã thảo luận tại Hội thảo Dự án nghiên cứu EcoFoodSystems (Hệ thống Lương thực Thực phẩm sinh thái) tại Hà Nội vào Thứ Tư, ngày 24 tháng 1 năm 2024.
Dự án EcoFoodSystems tiến hành nghiên cứu nhằm hỗ trợ các tổ chức và cơ quan trong hệ thống lương thực thực phẩm Việt Nam có thể đẩy nhanh sự chuyển đổi đối với người tiêu dùng thực phẩm tại Hà Nội sang chế độ ăn uống bền vững hơn (ít dấu chân môi trường hơn), lành mạnh và giá cả phù hợp hơn. Dự án đặc biệt hướng tới việc hợp tác nhằm cải thiện sức khỏe cho người dân và cộng đồng đang bị tổn thương về mặt dinh dưỡng do chế độ ăn. Nhóm đối tượng có thể bao gồm những người tiêu dùng thực phẩm bị suy dinh dưỡng hoặc những người có chế độ ăn uống và lối sống không lành mạnh, dẫn đến thừa cân và béo phì (làm tăng tỷ lệ mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường type 2 và bệnh tim mạch). Dự án EcoFoodSystems do Đại học Galway – Ireland chủ trì, cùng với các tổ chức đối tác gồm Liên minh Bioversity – CIAT, Trường Đại học và Trung tâm Nghiên cứu Wageningen (WUR) và tổ chức Rikolto tại Việt Nam. Dự án được tài trợ bởi Liên minh Châu Âu và Quỹ Phát triển Nông nghiệp Quốc tế (IFAD).
Để xác định khoảng cách về kiến thức và nhu cầu nghiên cứu để có thể giúp các tác nhân trong hệ thống lương thực thực phẩm ở Hà Nội chuyển đổi chế độ ăn của người tiêu dùng theo hướng lành mạnh và bền vững hơn, dự án EcoFoodSystems đã tổ chức hội thảo tham vấn các bên liên quan tại Hà Nội. Hội thảo có sự tham gia của các đại diện và chuyên gia chủ chốt đến từ hơn 50 đơn vị khác nhau, bao gồm các Bộ, ban, ngành, công ty, đoàn thể, hợp tác xã, tổ chức phi chính phủ đang làm việc về phát triển nông thôn, thanh niên và các cơ quan của Liên Hợp Quốc tại Việt Nam.
Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS. Đào Thế Anh (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) và PGS. Trương Tuyết Mai (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) đã trình bày tổng quan về sự chuyển đổi của hệ thống lương thực thực phẩm đang diễn ra tại Việt Nam. Ông Jesus Lavina, Phó trưởng Ban Hợp tác phát triển, đại diện Phái đoàn Liên minh Châu Âu tại Việt Nam đã tham dự Hội thảo.
Trong phát biểu khai mạc, TS. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng cách tiếp cận hệ thống lương thực thực phẩm giữa các Bộ, ngành và các bên liên quan. Ông chỉ ra rằng Việt Nam là quốc gia tiên phong trên toàn cầu trong việc áp dụng cách tiếp cận hệ thống lương thực thực phẩm thông qua các chính sách, kế hoạch và Bộ liên quan. Đóng góp vào những nỗ lực này có sự tham gia của ông Jesus Lavina, Phó trưởng Ban Hợp tác Phái đoàn Liên minh Châu Âu (EU) tại Việt Nam, người đã nêu bật những bài học kinh nghiệm từ chiến lược trang trại đến bàn ăn của EU, một thành phần quan trọng trong Thỏa thuận Xanh của EU. Ông đánh giá cao chương trình DESIRA của EU, trong đó EcoFoodSystems là một trong những dự án của DESIRA, hỗ trợ các phương pháp tiếp cận nghiên cứu và đổi mới hợp tác để hỗ trợ sự chuyển đổi bền vững của nông nghiệp và hệ thống lương thực thực phẩm.
PGS. TS. Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giúp người nghèo tiếp cận thực phẩm lành mạnh, bền vững và giá cả phù hợp. Với tư cách là Trưởng Nhóm đặc nhiệm của Việt Nam về Chuyển đổi Hệ thống Lương thực Thực phẩm, ông nhấn mạnh công việc đang diễn ra giữa các Bộ, ngành và các bên liên quan nhằm xây dựng sự đồng thuận hướng tới mục tiêu đã thống nhất. Ông kêu gọi dự án EcoFoodSystems hợp tác chặt chẽ với các Bộ của Chính phủ và các bên liên quan để xác định các lựa chọn dựa trên minh chứng về lộ trình và chính sách chuyển đổi.
Tại Hội thảo, TS. Tạ Văn Tường, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội khẳng định tầm quan trọng của Hà Nội trong hệ thống lương thực quốc gia, và mối liên hệ của thành phố đối với sản xuất và tiêu dùng thực phẩm. Ông cũng nhấn mạnh cơ hội và các hoạt động hướng tới cách tiếp cận hệ thống lương thực thực phẩm được đưa vào Kế hoạch tổng thế Phát triển Thủ đô Hà Nội tới năm 2050 nhằm đảm bảo rằng chế độ ăn uống, lối sống và môi trường thực phẩm lành mạnh có thể giúp người dân đảm bảo sức khỏe và việc tiêu thụ thực phẩm cũng góp phần vào các mục tiêu về khí hậu và môi trường.
Trưởng dự án EcoFoodSystems, GS. Charles Spillane, Giám đốc Viện Ryan, Đại học Galway – Ireland, nhấn mạnh: “Việt Nam đã có những bước tiến ấn tượng về an ninh lương thực và dinh dưỡng trong những thập kỷ qua. Với những khu vực dân số thành thị phát triển nhanh như Hà Nội, nhu cầu được cung cấp lương thực thực phẩm từ vùng nông thôn ngày càng được tăng cao. Đây là nơi nông dân và nông hộ phát triển cuộc sống ổn định dựa vào nông nghiệp và chuỗi giá trị thực phẩm, trong khi đó họ vẫn phải cố gắng giảm thiểu tác động của lương thực thực phẩm lên môi trường và tăng khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu từ nguồn thực phẩm mà họ sản xuất. Chế độ ăn uống lành mạnh giúp con người có cơ thể khỏe mạnh. Song tất cả các tác nhân trong hệ thống lương thực thực phẩm tại Hà Nội đều đang đối mặt với một thách thức chung đó là làm thế nào để mọi người dân, từ trẻ đến già, từ giàu đến nghèo, đều có thể tiếp cận chế độ ăn uống lành mạnh với giá cả phù hợp. Lương thực thực phẩm trong chuỗi giá trị phải được sản xuất và cung cấp trong điều kiện ít ảnh hưởng nhất tới môi trường. Dự án của chúng tôi nhằm tiến hành nghiên cứu để các tổ chức đối tác có thể định hướng tốt hơn trong quá trình chuyển đổi chế độ ăn này nhằm đảm bảo cho thế hệ hiện tại và tương lai được khỏe mạnh”.
Mark Lundy, Đồng điều tra viên của dự án EcoFoodSystems và Trưởng nhóm Hành vi & Môi trường Thực phẩm Toàn cầu tại Liên minh Bioversity – CIAT cho biết thêm: “Liên minh Bioversity – CIAT rất vui mừng được tham gia vào dự án EcoFoodSystems với mục tiêu tập trung vào việc liên kết hệ thống sản xuất sinh thái nông nghiệp bền vững với chế độ ăn uống đa dạng và lành mạnh cho người tiêu dùng. Chúng tôi hy vọng có thể giúp xác định các tín hiệu thị trường rõ ràng từ người tiêu dùng để khuyến khích nông dân áp dụng các phương pháp sản xuất sạch, các nhà thu mua có thể cải thiện khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm và nhà bán lẻ có thể đảm bảo khả năng tiếp cận tốt và khả năng chi trả cho tất cả người tiêu dùng. Công việc này khá tương thích với Kế hoạch hành động quốc gia về hệ thống lương thực thực phẩm. Chúng tôi mong muốn được làm việc với các đối tác quan trọng tại Việt Nam để xem dự án có thể trở thành một minh chứng cho sự chuyển đổi như thế nào.”
Ông Đàm Trọng Tuấn, Trưởng đại diện Tổ chức Rikolto tại Việt Nam, đối tác của dự án EcoFoodSystems cho biết: “Sự thay đổi trên quy mô toàn cầu, quốc gia và khu vực thành phố đòi hỏi thị trường thực phẩm thành thị phải trở nên toàn diện hơn và mang lại giá trị cho tất cả các tác nhân trong chuỗi thực phẩm. Chúng tôi hỗ trợ các nhóm nông dân để trở thành đối tác kinh doanh tin cậy và thực hiện các phương pháp thực hành bền vững, phù hợp với tương lai trong hệ thống thực phẩm đô thị. Trọng tâm của chúng tôi trong dự án EcoFoodSystems là đồng tạo ra các đầu ra nghiên cứu mang lại lợi ích trực tiếp cho các tác nhân trong hệ thống thực phẩm, đảm bảo đáp ứng các mục tiêu quốc gia, nhu cầu và khả năng phục hồi của tất cả các các tác nhân trong chuỗi thực phẩm, phương thức sản xuất, cộng đồng địa phương, người sản xuất và người tiêu dùng thực phẩm đô thị dễ bị tổn thương”.
Tại hội thảo của dự án EcoFoodSystems, các tác nhân trong hệ thống lương thực thực phẩm của Việt Nam đã cùng nhau xác định và thống nhất các ưu tiên nghiên cứu chính nhằm lấp đầy các lỗ hổng về kiến thức.
Bên cạnh đó, cung cấp các công cụ tốt hơn giúp các tổ chức và tác nhân trong chuỗi sản xuất thực phẩm – tiêu dùng, bao gồm cả chất thải thực phẩm, giúp người tiêu dùng chuyển đổi sang chế độ ăn lành mạnh hơn, bền vững hơn và giá cả phù hợp hơn. Các ưu tiên nghiên cứu được xác định tại hội thảo EcoFoodSystems sẽ cung cấp thông tin về chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm bền vững và chuyển đổi chế độ ăn ở Việt Nam. Những thay đổi này phù hợp với các chính sách và Kế hoạch hành động quốc gia về chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm minh bạch, trách nhiệm và bền vững ở Việt Nam đến năm 2030.
